استاد قنبر رحیمی پدر صنعت سنگ ایران

استاد قنبر رحیمی پدر صنعت سنگ ایران

استفاده از سنگ در ایران به عنوان مصالحی جهت ساخت بنا و استفاده در نمای ساختمان‌ها به هزاران سال قبل مربوط می‌شود، حتی قبل از رومیان و سالیان سال قبل از میلاد مسیح، کشورهایی همچون ایتالیا، ایران، مصر، هند، اسپانیا، روسیه، چین از جمله کشورهایی هستند که در صنعت سنگ قدمت دیرینه داشته‌اند.

آثاری همچون بقایای تخت جمشید و پاسارگاد خود بیانگر این موضوع هستند که ایرانیان به طور معمول از سنگ در ساخت بناهای خود استفاده می‌کردند.

حتما برای شما هم این سوال پیش آمده که چه کسی در ایران برای اولین بار از سنگ استفاده کرده و یا اینکه چه کسی استفاده از سنگ را به عنوان مصالح ساختمانی در ایران مطرح کرده! برای پی بردن به پاسخ این سوال عناوین مختلفی را می‌توان مورد جستجو قرار داد ولی مطرح کردن این سوال به این صورت که: پدر صنعت سنگ ایران کیست؟ شما را راحت‌تر و به سرعت به پاسخ مورد نظرتان می‌رساند.

ارباب قنبر کیست؟

علاقه‌مندان و فعالان صنعت سنگ ساختمان همه استاد قنبر رحیمی را به عنوان پدر صنعت سنگ ایران می‌شناسند؛ صحبت پیرامون زندگی‌نامه ارباب قنبر رحیمی نیاز به بیانی شیواتر و مجالی بیش از این مقاله و یا بهتر می‌توان گفت که ارائه بیوگرافی کامل‌تری از وی لازم است.

استاد قنبر رحیمی بیدشکی ملقب به ارباب قنبر در سال ۱۲۹۷ در روستای بیدشک (در بخش برخوار و میمه) در استان اصفهان به دنیا آمد، به خاطر علاقه زیادی که به صنعت سنگ داشت شروع به تحقیق و فعالیت جدی در این زمینه کرد.

شهر محلات (توابع شهر اراک) واقع در استان مرکزی از جمله شهرهایی‌ست که معادن سنگ خاص و به نامی را دارا می‌باشد. همین امر باعث شد که استاد رحیمی به شهر نیم‌ور محلات نقل مکان کرده و در آن منطقه به فعالیت حرفه‌ای خود ادامه دهد، وی به خوبی می‌دانست سنگ‌هایی که در آن منطقه وجود دارند همچون گنجینه‌ای با ارزش برای کشورش هستند ولی هنوز شناخته نشده و کسی نمی‌دانست که این نعمت خدادادی تا به این حد می‌تواند با ارزش و پربرکت باشد. استاد رحیمی سال‌های زیادی را در شهر نیم‌ور سکونت داشتند طوری که مردمان محلی و بومی آن منطقه ایشان را از اهالی نیم‌ور می‌دانستند و برای وی احترام زیادی قائل بودند.

حال این سوال مطرح می‌شود که با توجه به سابقه طولانی و درخشان کشور ایران در زمینه سنگ، چرا نام شخص دیگری به عنوان پدر صنعت سنگ ایران مطرح نشده و یا اینکه ارباب قنبر کیست، که توانسته این لقب را از آن خود کند؟

ارباب قنبر موفق به کشف معادن سنگ بزرگ و معروفی در ایران شده، معادنی همچون مرمریت جوشقان، معدن سنگ مرمر قصلان قروه، معدن سنگ عباس‌آباد و آتش‌کوه نیم‌ور، معدن سنگ دریژان دورود و معدن سنگ چینی ازنا و همینطور بنیان‌گذاری شرکت معدنی سنگ ایران را در کارنامه خود دارد.

اولین کارخانه سنگ‌بُری ایران

تقریباً می‌توان گفت که با شروع تمدن ایران استفاده از سنگ هم در بناهای ایرانیان مشهود بوده اما صنعتی شدن سنگ ساختمان در ایران قدمت آنچنان زیادی ندارد. در سال ۱۳۱۷ با کمک مهندسان آلمانی اولین کارخانه سنگ‌بُری ایران جهت فرآوری و تأمین سنگ‌های مورد نیاز در ساخت حرم مطهر امام رضا(ع) در شهر مشهد ساخته و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

از خام فروشی تا صادرات سنگ به ایتالیا

ارباب قنبر علاوه بر کشف معادن مختلف در سطح کشور، فعالیت‌های قابل توجهی در زمینه استخراج، فرآوری، فروش و صادرات سنگ ساختمان داشته، وجدان کاری و جدّیت در کار ایشان باعث شد تا صنعت سنگ ایران به گونه‌ای متحول شود که کشورهای زیادی از جمله ایتالیا در لیست مقصد صادرات سنگ ایران قرار بگیرند.

کشور ایتالیا به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ ساختمانی (با دارا بودن ۸۶ معدن سنگ ساختمانی جهت تزئین و استفاده در نمای ساختمان‌ها) به دلیل فعالیت‌های قابل توجه و خدمات ارزنده‌ای که ارباب قنبر به صنعت سنگ ایران داشت و همچنین صادرات عمده سنگ ایران به ایتالیا، که می‌توان گفت به نوعی باعث رونق بازار سنگ ایتالیا نیز شد، ارزش و اعتبار زیادی برای این بزرگ مرد قائل بوده و تمثالی از استاد قنبر رحیمی در یکی از میادین شهری این کشور بنا نموده و از ایشان به عنوان پدر صنعت سنگ ایران یاد می‌کنند.

صنعتی شدن ایران در حوزه سنگ ساختمان

با صنعتی شدن صنعت سنگ در ایران باز هم استخراج سنگ از معادن و برش آن‌ها به صورت امروزی پیشرفته نبود و معمولاً با استفاده از ابزارها یا دستگاه‌های ساده دست‌ساز و یا انفجار کار برش سنگ صورت می‌گرفت، ایجاد انفجار بر روی سنگ‌ها در معادن باعث می‌شد تا سنگ‌های به دست آمده کیفیت واقعی خود را از دست بدهند و همچنین دورریز و هدررفت زیادی برای صاحبان این صنعت و کارخانه‌های سنگ‌بُری در پی داشته باشد.

علاوه بر آن فرآوری سنگ به صورت سنتی بسیار زمان‌بَر بود و نیروی انسانی زیادی می‌بایست به صورت فیزیکی فعالیت میکردند، که همین امر گاهاً باعث قطع عضو و یا جان باختن برخی از آن‌ها در زیر فشار زیاد کار می‌شد.

ارباب قنبر به طور کامل بر این امر واقف بود و می‌دانست کیفیت سنگ ایرانی در جهان بی مثال است ولی محصول نهایی و سنگ به دست آمده کیفیت مورد قبول را نداشت و رضایت ارباب قنبر را جلب نمی‌کرد. او مطلع بود که فرآوری، بُرش و صیقل‌دهی اصولی سنگ، علاوه بر دورریز کمتر باعث وارد شدن ضربه کمتر به سنگ شده و می‌تواند کیفیت اصلی سنگ ایرانی را برای جهانیان به نمایش بگذارد. بی شک یکی از اهداف ایشان کارآفرینی و اشتغال‌زایی بود ولی نه به هر قیمتی، چون سلامتی با ارزش‌ترین نعمت برای آدمی‌ست و نیروی کار نقش مهمی در به دست آوردن محصول با کیفیت داشت.

همین موضوع ارباب قنبر را بر آن داشت تا همچون کشورهای پیشرفته و فعال در صنعت سنگ ساختمان از دستگاه‌های به روز این صنعت استفاده کند و با وارد کردن این دستگاه‌ها و تجهیز معادن و کارخانه‌های سنگ‌بُری این امر میسر می‌شد.

کشف معدن در نیم‌ور محلات تا برج آزادی تهران (نماد تهران)

همیشه با در کنار هم قرار گرفتن هنر بزرگان و اساتید هر حوزه آثاری خاص و ماندگار خلق می‌شود. آثاری همچون برج آزادی تهران، که وقتی از ارباب قنبر رحیمی دعوت شد تا برای تکمیل سازه و نمای برج آزادی تهران همکاری کنند، ایشان از این دعوت استقبال کردند و به پیشنهاد (استاد غفار داورپناه) ملقب به پدر سنگ‌بُری نوین ایران، از سنگ‌های مرمریت معدن جوشقان برای ساخت نمای برج آزادی هدیه کردند.

استاد داورپناه صاحب کارخانه ساخارا به کمک استاد قنبر رحیمی و همچنین همکاری استاد محمدعلی قدسی (عمه‌زاده آقای داورپناه) که ایشان خود از افراد به نام این صنعت و همچنین مالک کارخانه‌های سنگ‌بُری (اتفاق و اتفاق نو) بودند، نقش مهمی در تکمیل و اجرای سازه و نمای برج آزادی تهران داشتند.

خلق آثار ماندگار نیازمند صداقت و جدیت در کار و همچنین تولید محصول با کیفیت می‌باشد، بی‌شک استاد رحیمی هدفی جز این نداشته و خود اذعان داشت که صبر و پیگیری مستمر باعث به ثمر نشستن و نتیجه بخش بودن زحماتش شد.

استاد قنبر رحیمی پس از سال‌ها فعالیت صادقانه و بی‌وقفه در زمینه صنعت سنگ کشور در هجدهم مهرماه سال ۱۳۷۱ شمسی در سن ۷۴ سالگی دعوت حق را لبیک گفت؛ پیکر این بزرگ‌مرد در قبرستان ابن بابویه، در شهرری دفن شده است.